Graan het grote gevaar met voedingsstoffen

Tegenwoordig moeten we bang zijn voor graan. Vanwege de gluten, lectines en het fytinezuurgehalte. Gluten zijn niet geschikt voor mensen met aangetoonde coeliakie en wellicht een kleine groep mensen (maximaal ca 5% van de Nederlandse bevolking) die glutensensitiviteit hebben. Lectines zijn pas een probleem als je daar dagelijks kilo's van eet. De knelpunten veroorzaakt door fytinezuur kun je beperken door je brood lang te laten rijzen.

Als je daadwerkelijk last hebt van granen moet je ze (uiteraard) niet eten. Maar ik schrijf dit stuk omdat het vermijden van granen inmiddels voor sommige mensen meer een hobby lijkt. Ik vind dat weinig respectvol naar mensen met coeliakie. Die moeten namelijk gluten vermijden en voor hen is dat heel aangrijpend in hun dagelijkse leven.

Door bovengenoemde problemen die dus geen problemen zijn voor de gehele bevolking *, beseffen mensen niet eens meer dat granen van nature goede voedingsstoffen bevatten. Volle graanproducten zijn rijk aan vezels, vitamine B en mineralen. Volkoren graanproducten zijn producten van de hele graankorrel.

Graankorrels zijn de vruchten van bepaalde grassen. Een graankorrel bestaat uit vier onderdelen:

1.     Het meellichaam, het binnenste gedeelte, bevat voornamelijk zetmeel en eiwit dat bij het kneden gluten vormt

2.     De aleuronlaag, de dunne laag om het meellichaam , bevat veel B-vitamines en mineralen;

3.     De zemel, de buitenste laag van de graankorrel, bevat vezels, B-vitamines, spoorelementen, bioactieve stoffen en enzymen;

4.     De kiem, bevat onverzadigd vet, B-vitamines, vitamine E, mineralen en anti-oxidanten. De kiem wordt vaak verwijderd uit het graan, omdat deze vet bevat, waardoor kan het graan sneller kan bederven.

Witte producten zoals wit brood en ‘gewone’ pasta, bevatten alleen het meellichaam, de rest wordt er door bewerking vanaf gehaald. Doordat het grootste deel van het graan verwijderd wordt, gaan ook veel voedingstoffen verloren. Dit geldt voor een deel ook voor bruin brood.

In volkoren brood zit in de kiem van de korrel o.a. vitamine B (B1, B2, B3, B6 en B11), vitamine E en  vitamine K. De mineralen die erin zitten zijn kalium, fosfor, calcium en magnesium. De spoorelementen in de kiem zijn ijzer, zink, chroom, mangaan, nikkel, fluor en jodium. Deze stoffen zijn ook nodig om de koolhydraten in het brood af te breken.

Meel

Als je graankorrels maalt krijg je meel. Vaak wordt een product zo vaak gemalen dat er witte bloem overblijft. In veel meel wordt de kiem verwijderd, omdat meel zonder kiem langer kan worden bewaard. Tevens kan er geld verdiend worden met het door verkopen van de zemel. Daarna wordt een slechts een deel van de stoffen weer toegevoegd aan het witte meel. Hierdoor gaan er veel waardevolle voedingsstoffen verloren. Voor een volledig volkoren meel is het echter van belang dat de hele korrel wordt gebruikt. De voorkeur heeft molensteen gemalen meel.

Vlokken
Graan kun je ook eten als vlokken, bijvoorbeeld in pap of zelfgemaakte muesli. Door vlokken te weken, worden ze lichter verteerbaar. Kies hier ook voor ongeraffineerde vlokken, waar de voedingsstoffen nog in zitten.

Kiezen van volle granen
Eigenlijk adviseer ik zelden om producten alleen bij de biologische winkel te kopen. Maar voor granen maak ik een uitzondering. De meeste graanproducten in gewone supermarkten bevatten geen/ zeer weinig voedingsstoffen en zijn daarom geen gezonde keuze. Kies daarom voor volle (onbewerkte) granen. Die vind je o.a. in de natuurvoedingswinkel.

* uiteraard wel voor mensen met coeliakie en glutensensitiviteit

Het Voedingscentrum vertelt de waarheid! Maar is dat zo?

Een paar maanden geleden startte het Voedingscentrum een campagne 'de waarheid op tafel'. Nog afgezien van het feit dat het werkelijk absurd is dat een organisatie geld uitgeeft om te vertellen dat ze toch echt de waarheid spreekt, kun je je ook afvragen of het inhoudelijk iets zegt. Bovendien is het gemeenschapsgeld dat wordt gebruikt om hun bestaansrecht te verdedigen, terwijl dit bedoeld is voor inhoudelijk voedingsvoorlichting.

In januari werd tijdens een bijeenkomst van de Nederlandse Academie van Voedingswetenschappen gezegd dat je in ieder geval de informatie van het Voedingscentrum, de Nederlandse Vereniging van Diëtisten(NVD) en  de EFSA kunt vertrouwen. Ik was er niet bij en weet niet of dit werkelijk gezegd is. Als het inderdaad zo is vraag ik me af wat de zin van die mededeling is. Of iets juist is, is niet afhankelijk van de afzender maar van de feiten.

Dat de NVD als diëtistenclub reclame (!) maakt voor Becel Proactiv geeft aan dat deze club zowel niet onafhankelijk als deskundig is. Wat een treurigheid dat de NVD meewerkt aan een oplossing de claimwetgeving niet al te serieus te nemen. Kijk ook even naar het lijstje van sponsoren. Die kunnen we rustig van het zogenaamde betrouwbare lijstje afstrepen.  Wat zou de wereld mooi zijn als een organisatie als de NVD zich bezig zou houden met deskundige (!) voedingsadviezen in plaats van reclame van onnodige producten.

De EFSA laat ik even beschouwing. Dat kost me te veel tijd om me daar in te verdiepen. Maar zoals in alle adviesorganen is bij de EFSA een deel van de adviseurs afkomstig uit de industrie. Dat betekent niet dat ze niet deskundig zijn, maar bij de onafhankelijkheid kun je grote vraagtekens zetten.

Dan het Voedingscentrum. In Nederland is het leuk om tegen het Voedingscentrum te zijn. Dat ben ik persoonlijk niet. Maar ik volg ze net als andere spelers in het voedingsveld kritisch. En ik stel regelmatig vast dan hun adviezen meningen zijn in plaats van feiten op basis van wetenschappelijk onderzoek. Wat mij betreft kan dat sowieso al niet, maar als je gemeenschapsgeld besteedt aan dat je de waarheid spreekt is dat wel heel erg vreemd!

Vandaag schrijven ze dat superfoods niet bestaan. Ik denk ook dat de meeste superfoods niets toevoegen aan een gezond voedingspatroon. Maar dan nog zul je dat per product uit moeten zoeken. In het algemeen ergens tegen zijn heeft niets met wetenschap te maken en alles met een mening!

De afspraak is dat het Voedingscentrum haar praktische adviezen baseert op de adviezen van de Gezondheidsraad. Aangezien de advisering van de Gezondheidsraad wel erg traag verloopt, vind ik dat ze ook zelf na moeten denken. Als ze dat toch niet doen, hoef je er geen wetenschappelijk opgeleide medewerkers neer te zetten. Communicatieadviseurs zijn dan voldoende. Neem dan wel communicatieadviseurs aan die het verschil kennen tussen kcal en cal. Dat verschil kennen is best zinnig als je bij het Voedingscentrum werkt.

Waar heb ik vragen over?
De publicatie over verzadigd vet in de Nutrition. Dit internationale stuk uit 2011 is nooit wetenschappelijk weerlegd. En dat betekent dus hetgeen in het stuk juist is. Waarom waarschuwt het Voedingscentrum ons dan nog steeds voor verzadigd vet? Dat heeft echt helemaal niets met de waarheid te maken.

De adviezen van het Voedingscentrum voor broodbeleg  in geval van een verhoogd triglyceride gehalte sluiten niet aan bij de adviezen van de Gezondheidsraad en zijn ook fout. Ik heb het Voedingscentrum op alle mogelijke manieren (aan een medewerker, aan de directeur, via twitter aan het Voedingscentrum) om een reactie gevraagd, maar die blijft uit. Ondertussen blijven ze fout advies geven. Niet echt de waarheid dus.

Het Voedingscentrum meldt ook steeds dat de meeste mensen geen voedingssupplementen nodig hebben. Als je informatie leest met zo weinig nuance, dan weet je per definitie al dat deze info een mening is en niet de waarheid. Overigens staat in dit rapport van het Voedingscentrum, pagina 54 dat zelfs gezonde mensen tekorten oplopen als ze eten volgens de aanbevelingen. Voor ijzer, zink, selenium, foliumzuur, vitamine A en vitamine D worden niet alle aanbevelingen gehaald. Voor deze nutriënten ligt de berekende hoeveelheid voor alle of voor een deel van de leeftijd/geslachtgroepen onder de dagelijks aanbevolen hoeveelheid (ADH). Verder is de ADH vastgesteld voor gezonde mensen. Veel mensen zijn niet 100 % gezond. Op de site van het Voedingscentrum staat dat een jodiumtekort alleen voorkomt als je weinig brood eet of zout. Ik zocht het uit en stelde vast dat dit niet waar is. Dit wordt bevestigd door cijfers van de WHO en het RIVM. Dit is geen aanbeveling om in het wilde weg supplementen te eten, maar wel om je beter te informeren.

Mijn voorlopige conclusie is dat het Voedingscentrum lang niet altijd de waarheid communiceert. Heel onhandig, want dan krijg je dat mensen je nooit meer geloven. Als ze misschien dit maal wel reageren, plaats ik uiteraard hun reactie met alle plezier op mijn blog.

P.S.
Ik heb het Voedingscentrum meerdere malen gewezen op de fout kcal/cal, maar blijkbaar heeft dat geen enkele prioriteit. Ook heb ik hen een aantal malen gevraagd om hun visie op verzadigd vet en broodbeleg bij een verhoogd triglyceride toe te lichten. Aangezien er nooit een reactie komt, heb ik geen vragen meer gesteld over supplementen.

Aanvulling
Ik heb inmiddels contact gehad met het Voedingscentrum. Ze zeggen geen tijd te hebben om op dit soort vragen in te gaan. Bijzonder want het gaat immers om de essentie van hun (vet)adviezen.

De bodemloze put die Convenant Gezond Gewicht heet

In de loop van de tijd heb ik af en toe iets geschreven over het Convenant Gezond Gewicht en de projecten die daarmee samenhangen. Ik geef eerlijk toe, ik weet niet exact hoe het in elkaar zit. Daarvoor is de samenhang te onbegrijpelijk. Politici denken echter wel dat ze dit weten. En juist voor hen heb ik mijn verschillende blogjes nog even op een rijtje gezet.

De projecten hebben alle een ding gemeen. Ze worden betaald van (veel) overheidsgeld en hebben geen evaluatie waaruit blijkt welke gezondsheidsdoelen zijn gerealiseerd. Groei van het aantal deelnemers zegt niets over het feit dat er ook gezondheidsdoelen zijn bereikt.

Verder zijn het projecten die alle worden uitgevoerd onder de leiding van Schuttelaar, de grootste lobbyist van de industrie in Nederland. Voor zover ik weet heeft het Vinkje officieel niets met de preventiebudgetten te maken. Zij varen in ieder geval wel mee onder de paraplu van Schuttelaar.

GGD lunch: wit brood met Cola Light.
GGD Amsterdam heeft hierin 260.000 euro gemeenschapsgeld gestoken. Om dus wit brood en Cola Light als 'gezonde' lunch te serveren. Er waren geen doelstellingen. Onduidelijk is dat ook of deze investering ook maar iets heeft opgeleverd voor de gezondheid. Ondertussen heeft de verantwoordelijk wethouder Eric van der Burg een gezondheidsinstituut opgericht. Tja in Nederland kan dat ook al ben je geen deskundige op het gebied van gezondheid.

Gezond eten: negeer het (blauwe) vinkje
Een belangrijk criterium van het Vinkje is dat artikelen minder verzadigd vet bevatten. We moeten dat namelijk van het Vinkje ongezond vinden. Maar uit de wetenschap blijkt dat helemaal niet. Maar ja, Unilever betaalt fors voor het Vinkje en die wil natuurlijk graag Becel verkopen.

Zorgt wetenschap voor het einde van het Vinkje?
De voorzitter van de wetenschappelijke raad van het Vinkje vraagt zich af of verzadigd vet inderdaad ongezond is. Helaas is er met deze info niets gedaan.

JOGG kiest voor resultaat: zet 11-12-13 alvast in je agenda!
11-12-13 was er helemaal niets bereikt. De verklaring was dat het slecht een ambitie was. Tja een vriendin van mij had de ambitie balletdanseres te worden, ze heeft nu echter een zittend beroep. Gedragsdoelstellingen haal je niet zonder heldere doelstellingen. Helaas, maar waar!

Laten we onze gezondheid bepalen door Schuttelaar?
Duidelijk is dat zowel het Convenant Gezond Gewicht als JOGG en het Vinkje op hetzelfde adres zitten dan Schutteelaar. Volgens Schuttelaar is dat puur toeval. Wel opmerkelijk dan dat als het Convenant belt Schuttelaar de telefoon opneemt. De domeinnamen van Convenant Gezond Gewicht en JOGG zijn zelfs van Schuttelaar. JOGG is gedeponeerd door de persoon P. Rosenmöller. In Nederland kan dit gewoon. Zelfs de media en politici grijpen niet in. Schuttelaar was niet erg blij met dit blog en wilde bijzonder graag een afspraak met me maken om te vertellen hoe tof ze bezig zijn. Maar ik heb geen interesse in een promotieverhaal. Ik wil weten waar 26 miljoen overheidsgeld verdwijnt zonder dat er concrete doelstellingen worden gerealiseerd.

Vergelijken JOGG met Epode gaat voorbij aan cultureel besef.
Omdat JOGG zelf in Nederland weinig bereikt communiceren ze steeds dat ze de aanpak van Epode in Frankrijk gebruiken en dat dit een enorm succes is. Jammer alleen dat de eetcultuur in Nederland en Frankrijk verschillen als de kleuren wit en zwart.

Balans Top: we werken zonder doelstelling zegt Rosenmöller
Op de dag van de Balans Top zei Paul Rosenmöller dat hij bij voorkeur zonder doelstellingen werkt. Tja, wie wil er geen 26 miljoen zonder dat hij daar iets voor hoeft te doen. Wel eerlijk dat hij dit bevestigde. Maar wie grijpt er nu ook daadwerkelijk in?

Gezonde Schoolkantine, weer een project zonder doel!
Er is weer overheidsgeld toegezegd aan een project dat geen enkele doelstelling heeft, behalve steeds groter worden. Vruchtensap, suikerwater, wordt gezond genoemd.

Dit is allemaal mogelijk in Nederland. Goede gezondheidsvoorzieningen worden afgebroken en ondertussen smijten we gezondheidsgeld liever in een bodemloze put. Zullen we afspreken dat we subsidies alleen maar geven aan projecten met heldere doelstellingen, die tijdig openbaar worden geëvalueerd en afgerekend?

Aanvulling
We horen in de media extreem enthousiaste verhalen. Is het je wel eens opgevallen dat die altijd afkomstig zijn van direct betrokkenen van JOGG (die daar geld mee verdienen) of mensen die er graag hun geld mee gaan verdienen? Nooit ondersteunen buitenstaander die positieve verhalen. In Vrij Nederland deze week zegt Greetje Timmerman, hoogleraar 'jeugd als sociaal verschijnsel' bij de Rijksuniversiteit Groningen dat er in Nederland helemaal geen wetenschappelijk bewijs is dat JOGG werkt. Ze vindt het beschamend dat JOGG de resultaten wel als zodanig presenteert. Het is overheidsgeld waarvan de samenleving dus mag verwachten dat het uitgeven van geld verantwoord gebeurt. Dit brengt mij bij het begrip opportunitycosts. Vrij vertaald als je ergens geld aan uitgeeft, kun je datzelfde geld niet aan iets anders besteden. Dus zeker in een tijd van schaarste is het van het uiterste belang dat  we geld steken in projecten die gemonitord worden op basis van objectieve criteria in plaats van niets zeggende promotiepraatjes van direct belanghebbenden. Doelstellingen zijn bij dit soort projecten niet eenvoudig. Moeilijk is niet hetzelfde als onmogelijk. Als je start zonder doelstellingen weet je in ieder geval een ding heel zeker, dan zullen er ook nooit komen. Communicatieadviseurs leren blijkbaar in hun opleiding niet om dit soort doelstellingen te formuleren, maar om te oneindig vaak te communiceren dat dit soort doelstellingen niet realistisch zijn. Niet voor hen, maar wel voor bijvoorbeeld klinische epidemiologen.

Luister niet naar foutieve voedingsadviezen van opvoedblad J/M!

Van de week zag ik via twitter deze foto langs komen. Ja echt er staat 'J/M beveelt mij aan!' Hoe ethisch is het als een 'opvoedblad' zonder verstand van voeding, voeding aan gaat bevelen?

Ouders zullen dan al snel denken dat de informatie juist is. Dat is helaas niet zo! Door de grote nadruk in de voorlichting op het verminderen van vet in de voeding, gebruiken veel gezinnen vetarme producten zoals magere melkproducten en halvarine. De voeding van een peuter kan hierdoor echter te weinig vet bevatten, waardoor het energiegehalte te laag is en de voorziening van de in vet oplosbare vitamines, met name van vitamine D, gevaar loopt. Bovendien kan een vetarme voeding leiden tot peuterdiarree.

Vet is niet eng. Om overgewicht te voorkomen moet je minder kcal binnen krijgen dan je verbruikt. Als kinderen te dik zijn geef ze dan minder frisdrank, snoep, koek en snacks. Maar geeft ze minstens halfvolle melkproducten en nog liever volle melkproducten zodat de in vet oplosbare vitamines kunnen worden opgenomen. Alleen voor oudere kinderen die overgewicht hebben, hebben halfvolle melkproducten wellicht de voorkeur.

Uit een overzichtsartikel uit 2012 blijkt geen verband tussen het gebruik van volle melk en overgewicht.

Arla verkoopt dit drankje als 100% natuurlijk. Dat klinkt heel gezond. Natuurlijk is geen beschermd begrip en verkoopt vast goed. Je kunt je wel afvragen wat er natuurlijk is aan een drankje waar al het natuurlijke vet uit is gehaald.

Ik heb zowel J/M als Arla gevraagd om hun standpunt toe te lichten. Van beide partijen heb ik geen reactie ontvangen. Als ik deze nog krijg zal ik deze toevoegen op mijn blog.

Nederlandse kinderen door VWS bewust dom gehouden?

Een  paar weken geleden was ik bij een presentatie van Richard Verheesen, reumatoloog met interesse in de rol van voeding bij het ontstaan van ziekte. Dat gebeurt niet zo vaak bij voeding, maar ik leerde daar ook iets dat ik niet wist over jodium. Ik denk dat het belangrijke informatie is om te delen.

Nut van jodium
Jodium vormt een essentieel bestanddeel van thyroxine, een hormoon van de schildklier. Het is o.a. nodig voor het basaal metabolisme, een normale groei, de ontwikkeling van het zenuwstelsel en de zenuwgeleiding.

Tekort jodium
Een tekort aan jodium resulteert niet direct in een tekort aan thyroxine. Eerst zal een vergrote schildklier ontstaan zodat door een groter oppervlak meer jodium uit het bloed kan worden opgenomen. Als dat ook onvoldoende is, kan een tekort aan thyroxine ontstaan. Verschijnselen zijn: traagheid, slaperigheid, kouwelijkheid, chronische obstipatie en overgewicht. Het kan negatieve gevolgen hebben voor de vruchtbaarheid. Op jonge leeftijd kan een mild tekort zowel leiden tot een intellectuele (verlaging van IQ met 10 punten) als lichamelijke achterstand.

Dagelijkse aanbevelingen
De Gezondheidsraad heeft geen aanbevelingen vastgesteld voor jodium. In Amerika is de aanbeveling voor volwassenen 150 microgram (mcg )per dag. Bij zwangerschap en borstvoeding is er een verhoogde behoefte. Gedurende de zwangerschap wordt 220 microgram geadviseerd. Voor vrouwen die borstvoeding geven wordt een ADH van 290 microgram per dag aan gehouden. De maximaal veilige dosis voor jodium is 600 microgram/dag (1).

Jodium in voeding
Jodium komt van nature voor in zeewater, in grond en in drinkwater. Via deze wegen komt jodium in voedsel als zeevis en groenten terecht. In ‘gewoon’ zout en zeezout zit nauwelijks jodium.

Omdat er forse jodiumtekorten waren in Nederland is het gebruik van gejodeerd bakkerszout voor de bereiding van brood verplicht gesteld. Dit is sinds 1985 niet meer verplicht, maar de meeste bakkers gebruiken wel gejodeerd zout. Een boterham levert gemiddeld 24 mcg jodium. In biologisch brood wordt geen gejodeerd zout gebruikt.  Tevens eten mensen steeds minder brood en wordt geadviseerd om het zoutgehalte in brood terug te dringen. Daarnaast kun je jodium binnen krijgen met het eten van vis (b.v 100 gram kabeljauw en makreel bevatten ruim 100 mcg jodium, veel andere vissoorten bevatten veel minder jodium) en zeewier. Ook bevatten melk, melkproducten (200 ml bevat ca 14 mcg) en ei  (10 mcg) jodium. Een theelepel JOZO-zout (2 gram) bevat 100 mcg jodium.

Standpunt World Health Organisation (WHO), (2)

Mediaan jodium in urine (microgram/l)	Jodium inname	Jodium nutrition
< 20	Onvoldoende	Ernstig tekort
20-49	Onvoldoende	Matig tekort
50-99	Onvoldoende	Mild tekort
100-199	Adequaat	Optimaal
200-299	Meer dan adequaat	Risico te veel
> 300	Excessief	Risico te veel

De WHO adviseert  een inname van 100 -200 microgram om te voorkomen dat er bij meer dan 20% van de bevolking een matig jodiumtekort ontstaat. De mediaan is de middelste waarde in een groep en hoeft niet de optimale hoeveelheid voor een individu in een groep te zijn.

Percentage jodium inname < 100 microgram, cijfers WHO 2003 (2)

Regio	Kinderen 8-12 jaar	Hele populatie
Afrika	42,3 %	42,6 %
Amerika	10,1 %	9,8 %
Zuid Oost Azië	39,9 %	39,8 %
Europa	59,9 %	56,9 %
Middellandse Zee (Oost)	55,4 %	54, 1 %
West Pacific	26,2 %	24,0 %
Totaal	36,5 %	35,2 %

Conclusie uit deze tabel is dat Europa de slechtste waarden heeft.

Jodiumstatus in Nederland 2006 – 2010 24 uurs urineverzameling ,
gegevens RIVM (3,4)

Groep	P50 2006 (mcg/l) zie 3	P50 2010 (mcg/l) zie 4	Inname 2006	Inname 2010 (mcg/dag) zie 4
Studiepopulatie	109	88 !	Niet bekend	179
Mannen totaal	142	108	Niet bekend	220
Mannen 19-49 j	142	109	Niet bekend	210
Mannen 50-70 j	130	108	Niet bekend	239
Vrouwen totaal	97 !	71 !	Niet bekend	160
Vrouwen 19-49 j	105	82 !	Niet bekend	160 !!
Vrouwen 50-70 j	83 !	66 !	Niet bekend	158

! minder dan 100 mcg
!! minder dan 220/ 290 mcg  voor zwangere en lacterende vrouwen
P50 is de mediaan: het 50e percentiel is een getal zodanig dat 50% van de data kleiner is of eraan gelijk en 50% groter of eraan gelijk

Uit de tabel van de WHO bleek dat Europa slecht scoort met een tekort bij 59,9% van de kinderen van 8-12 jaar en bij volwassenen heeft 56,9 een tekort. Uit bovenstaande tabel blijkt dat in Nederland de jodiumstatus al jaren veel te  laag is. Daarnaast is deze ook nog gedaald! Deze conclusies staan ook op pagina 31 in het rapport van het RIVM (4). De aanbevelingen volgens de WHO zijn 100 -200 microgram voor een MATIG tekort. Let op dat is ‘slechter’ dan een mild tekort. Deze gegevens zijn al sinds 2010 bij het RIVM bekend en er gebeurt niets mee.

Zullen we hier eens wat aan gaan doen in plaats van het slechts te monitoren? Anders weten we door het verminderd gebruik van brood heel zeker dat de jodiumstatus bij een volgende meting nog meer verslechterd is.

Hoe is het trouwens mogelijk dat er op de site van het Voedingscentrum 'gewoon' staat dat we voldoende jodium binnen krijgen? Lezen die geen rapporten van het RIVM?

Aanvulling
Het RIVM meldt mij per twitter dat beleid gemaakt wordt door VWS en niet door RIVM. Dat is wettelijk zo geregeld. Ik heb daarom de kop ook aangepast en RIVM vervangen door VWS. Ik hoop wel dat iemand dat nu op gaat pakken!

(1) Klik hier
(2) Klik hier, zie blz 9, 14
(3) Klik hier
(4) Klik hier, zie pagina 24